De Klimaatbestendige Stad 2050 en het Klimaat Spel laten zien hoe onze steden en gebouwen kunnen worden voorbereid op het veranderende klimaat. In de studie Klimaatbestendige Stad 2050 is een catalogus met klimaatbestendige bouwproducten voor gebouw en openbare ruimte ontwikkeld. Samen met bewoners en professionals van een aantal steden zijn deze bouwproducten toegepast en verbeeld op een viertal locaties. Aansluitend is met het Museon het Klimaatspel ontwikkeld waarmee families en kinderen zelf online hun eigen huis klimaatbestendig kunnen maken.
De opgave
Ons Klimaat verandert. Het wordt warmer, natter en soms droger in Nederland. Het KNMI schetst met een viertal scenarios, van gematigd tot extreem, hoeveel graden het precies opwarmt en hoeveel millimeter het gaat regenen in 2050. Het Deltaprogramma nieuwbouw en herstructurering stelt 33 maatregelen voor om onze gebouwen klimaatbestendig te maken. Gereedschap om onze bestaande gebouwen voor te bereiden op een teveel (of tekort) aan water en warmte.
Maar hoe zien deze maatregelen er eigenlijk uit? Hoe kunnen ze in de gebouwde omgeving worden toegepast? Hoe sluiten ze aan op historische of moderne architectuur en stedenbouw? En wat zijn eigenlijk de mogelijkheden voor een producerende stad?
"Uitgangspunt voor de klimaatbestendige stad is dat de ingrepen meer kunnen opleveren voor de gebouwde omgeving dan het wapenen tegen klimaatverandering zelf."
Kenmerken naar bouwperiode van de bestaande stad
Naar verwachting zullen onze steden op weg naar 2050 niet meer zo sterk groeien als dat ze dat de afgelopen 150 jaar gedaan hebben. De grootste opgave ligt dus in de bestaande stad. Maar de klimaatbestendige opgave verschilt per bouwperiode. Acht typische steden, van historisch tot modern of een combinatie, kunnen als voorbeeld dienen voor andere steden in Nederland.
De toenemende hoeveelheid neerslag en het opwarmende klimaat zullen maatgevend worden voor de klimaatbestendige stad. Voor neerslag speelt bijvoorbeeld de dakvorm, schuin of plat, en het hemelwaterafvoersysteem een belangrijke rol. Bij het opwarmend klimaat is de mate van gevelopeningen en de bouwfysische eigenschap van de gevel, geïsoleerd of on-geïsoleerd, onder andere maatgevend. Aan de hand van de studie van Climate Proof Cities is de mate van effect van zonreflectie en zonwering, ventilatie en groene daken op het binnenklimaat per bouwperiode inzichtelijk gemaakt.
Neerslag en warmte cycli; wat zijn de kansen?
Uitgangspunt voor de klimaatbestendige stad is dat de ingrepen meer kunnen opleveren voor de gebouwde omgeving dan het wapenen tegen klimaatverandering zelf. Kan het teveel aan water worden geborgen voor tijden van droogte? Kan de opwarming worden aangewend voor energieopwekking?
Voor neerslag en warmte zijn daartoe globale cycli op gebouwniveau opgezet. In de neerslag cyclus kan water bijvoorbeeld tijdelijk worden gebufferd en opgeslagen om daarna direct of na een eventuele filtering te kunnen worden hergebruikt.
In de warmte cyclus kan zonlicht worden gereflecteerd of geweerd voor een koel en comfortabel binnenklimaat. Maar warmte en indirect zonlicht kan ook worden geabsorbeerd en opgeslagen in de bouwmassa of diepere bodem voor koudere tijden. Direct zonlicht kan via PV cellen worden geabsorbeerd en omgezet tot elektriciteit voor koeling van de woning of ander gebruik. Tenslotte kan zonlicht ook worden geabsorbeerd door groene daken en gevels en zorgen voor hernieuwbare energie in de vorm van biomassa of voor voedselproductie.
Klimaatbestendige architectuur; de Productencatalogus
Alle ingrepen op gebouwniveau uit het Deltaprogramma zijn tenslotte vervat in een bouwproducten catalogus. De bouwproducten zijn geordend naar hun toepassingsmogelijkheden in de neerslag en warmte cycli op gebouwniveau: Water opvang, buffering, opslag en direct of gefilterd hergebruik. Zonwering, warmte reflectie, warmte absorptie en isolatie, koeling en ventilatie. Het totaal biedt een breed gamma aan bouwproducten die gebouwen van verschillende bouwperiodes niet alleen klimaatbestendig maar ook productief kunnen maken.
Opdrachtgever: Ministerie van I&M, Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering en het Museon Den Haag
Project: Ontwikkeling en verbeelding klimaatbestendige stad
Locatie: Landelijk met verbeelding van Arnhem, Eindhoven, Kampen en Rotterdam
Programma: Bestaande stad historisch tot en met Vinex
Onderzoek en ontwerp: met BVR adviseurs
Ecologie: Wageningen UR, Vincent Kuypers
Klimaat: Climate Proof Cities & TU Delft
Communicatie: Brand!
Productie: Wieland Studio en Studio Kromhout
Planning: onderzoek & ontwerp 2012-2013